Bestaat het seizoen winter nog? Volgens het Teylers Museum in Haarlem niet meer en dat vindt dit museum jammer. Het leek de conservatoren dan ook een goed idee om  een tentoonstelling te wijden aan de echte, verloren, winters. In een … Lees verder Warme Unoxgevoelens in ijskoude winters

Zwarte gewaden, vliegende bezemstelen, pruttelende ketels en kakelende vrouwen, ons beeld van heksen blijkt af te stammen van twee prenten van de Brabantse schilder Pieter Bruegel. Tenminste dat is wat de tentoonstelling De Heksen van Bruegel in het Museum Catharijneconvent … Lees verder Brabantse toverkollen

The Sleepwalkers: How Europe went to War in 1914
Christopher Clark
Penguin books, €23,99, 736 p.
ISBN 9780061146657

Het is 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog plaatsvond. Dit jubileum veroorzaakt een ware hausse aan nieuwe uitgaves over de Eerste Wereldoorlog. The Sleepwalkers van Christopher Clark, hoogleraar geschiedenis in Cambridge, slaagt erin om tussen deze honderden boeken op te vallen. Het is één van die boeken waarvan je weet dat het de komende jaren het historisch debat zal bepalen. Lees verder “Slaapwandelend op weg naar de ondergang van Europa”

Chanel & Co. Een biografie
Marie-Dominique Lelièvre
Uitgeverij Thomas Rap, € 29,99, 384 p.
ISBN: 978 94 004 0169 3

Gabrielle Chanel, beter bekend als Coco Chanel, wordt vandaag de dag beschouwd als een pionier in de modewereld. Ze is wereldberoemd geworden met haar modecollectie en haar parfumlijn. Inmiddels zijn er talrijke wetenschappelijke werken verschenen over haar persoon en haar carrière, waarbij ook haar bijdrage aan het feminisme uitgebreid besproken is. Desondanks blijft Coco Chanel een mysterieuze persoonlijkheid. Ze wordt beschouwd als een femme fatale, die niet graag haar ware gezicht aan de buitenwereld toonde. Marie-Dominique Lelièvre heeft getracht om de ware persoonlijkheid van Chanel weer te geven in haar boek Chanel & Co. Een biografie. Ze heeft bewust een andere onderzoeksstrategie gehanteerd dan haar voorgangers, die de nadruk legden op het levenswerk van Chanel. Lelièvre heeft onderzoek gedaan naar verschillende personen die van belang zijn geweest voor de ontwikkeling van Coco Chanel. Hierbij valt te denken aan de zusters die haar opvoedden in het klooster, werkneemsters en andere vrouwen die haar inspireerden. In ieder hoofdstuk worden het leven van Chanel en haar persoonlijkheid beschreven door de ogen van een van de bovengenoemde personen. Op deze manier krijgt de lezer een veelzijdig beeld van de persoonlijkheid van Coco Chanel en de ontwikkelingen die zij in haar leven doorgemaakt heeft. Lees verder “Het ware gezicht van een femme fatale”

De beste sigaret voor uw gezondheid. Hoe roken Nederland en de rest van de wereld veroverde.
Friso Schotanus
Uitgeverij Atlas Contact, €21,99, 232 p.
ISBN 9789045027364

De regel ‘Ken je het verlangen naar een sigaret, naar die gelukkige tijd dat je nog rookte?’ van dichter Rutger Kopland is niet alleen een veel geciteerde hartenkreet van ex-rokers, maar ook het motto van het boek De beste sigaret voor uw gezondheid dat in augustus van dit jaar verscheen. Auteur Friso Schotanus beschrijft in dit werk de opkomst, de zegetocht en de ondergang van de sigaret in de westerse wereld. Talloze boeken werden volgeschreven over de gevaren en kankers als gevolg van roken, maar het werk van Schotanus behoort tot de minderheid die de geschiedenis van het  de sigaret als cultureel genotsmiddel in beeld brengt.  Rokenis meer dan een ongezonde gewoonte. Naast lekker en plezierig is roken ook een uiting van stijl, rebellie en een symbool voor de naoorlogse Europese vrijheid. Lees verder “Een fraaie cultuurgeschiedenis van het roken”

De Velser Affaire. Een omstreden oorlogsgeschiedenis
Bas von Benda-Beckmann
Uitgeverij Boom, €24,90, 461 p.
ISBN 978 94 610 5284 1

Begin jaren tachtig van de vorige eeuw trok de historicus Blom fel van leer tegen een aantal Nederlandse  historici die onderzoek  hadden gedaan naar de Tweede Wereldoorlog. Hij verweet hen dat ze de objectiviteit uit het oog verloren waren. Zij waren verstrikt geraakt in het goed-foutdenken, waardoor de geschiedenis geen recht gedaan werd, aldus Blom. Historici, waaronder Loe de Jong, namen een duidelijk standpunt in en beschreven het verleden vanuit Nederlands oogpunt. Hierbij lieten ze de nuance los, waardoor de geschiedwerken beschouwd konden worden als een ‘monument met een moreel oordeel’.[1] Blom betoogde dat de geschiedschrijving eenzijdig werd en ten prooi viel aan morele oordelen. Hij riep historici op om de objectiviteit te bewaren en een genuanceerd geschiedwerk te schrijven. Hiertoe moest onderzoek verricht worden vanuit nieuwe perspectieven, nieuwe onderwerpen moesten bestudeerd worden en de beleving van de mensen zelf moest onderzocht worden. Tevens pleitte Blom ervoor om de achtergronden te bestuderen en de Nederlandse situatie te vergelijken met de situatie elders. Lees verder “Het wetenschappelijke antwoord op de Velser Affaire”

De Boerenoorlog
Martin Bossenbroek
Uitgeverij Athenaeum – Polak & Van Gennep, €24,95, 613p.
ISBN 978 90 253 6993 4

De laatste twintig jaar wordt Zuid-Afrika bestuurd door een zwarte president. De regerende partij, ANC, is nu ook bezig de geschiedenis deels terug te claimen voor haar achterban. Straatnaamborden die verwijzen naar oude Boerenstrijders worden vervangen. Voortaan zullen de straten de naam dragen van een legendarisch stamhoofd of een vroege ANC-leider. Zelfs voor de bestuurlijke hoofdstad Pretoria, vernoemd naar Voortrekker Andries Pretorius, dreigt een naamsverandering. Langzaam probeert het ANC  de sporen van de Boerenoorlog (1899-1902) te laten verdwijnen, tot ongenoegen van veel Afrikaners. Lees verder “Bossenbroek, gids in de Boerenoorlog”

De Utrechtse Domtoren. Trots van de stad
René de Kam, Frans Kipp en Daan Claessen
Uitgeverij Matrijs € 39,95, 544 p.
ISBN 978 90 534 5467 1

‘Over de Domtoren is toch zeker alles al geschreven?’; de auteurs van De Utrechtse Domtoren steken in hun inleiding direct de hand in eigen boezem. En inderdaad: een beetje Utrechtse student heeft minstens één keer in zijn leven de vierhonderdvijfenzestig treden van de bisschoppelijke Sint-Maartenstoren bedwongen. Toch ontbrak een volledig boekwerk over de hoogste kerktoren van Nederland; een hiaat waar de makers van De Utrechtse Domtoren dankbaar gebruik van hebben gemaakt. Op een aantal kleinere werken na – waarvan de meest recente in de jaren tachtig van de vorige eeuw verscheen – was er nog geen allesomvattend standaardwerk over de Domtoren voorhanden. René de Kam en Frans Kipp, beiden werkzaam bij de erfgoeddienst van de gemeente Utrecht, zouden uiteindelijk ruim negen jaar bezig zijn met het project. Naast een bouwhistorische en archeologische studie, werden ook talloze archiefstukken, rapporten en tekeningen bestudeerd. Lees verder “Lijvige ‘Dom-monografie’ vult gapend gat Utrechtse geschiedschrijving”

Imagined Communities
Benedict Anderson
Verso, € 15,99, 240 p.
ISBN 978 18 446 7086 4

Waarom zijn mensen bereid te sterven voor een abstract begrip als ‘het vaderland’? Voor antropoloog, politicoloog en Zuidoost Azië-specialist Benedict Anderson was deze vraag het startpunt voor zijn onderzoek naar het ontstaan van de natie. Imagined Communities (Verbeelde Gemeenschappen) verscheen in 1983 en ontpopte zich – voornamelijk door het ontbreken van andere theorieën over nationalisme – tot een klassieker. Maar hoe relevant is dit werk nog na drie decennia aan wetenschappelijk onderzoek en het aanbreken van de ‘eeuw van globalisering’?   Lees verder “Nationalisme als westers exportproduct? Dertig jaar na Imagined Communities”

De geschiedenis van de vooruitgang
Rutger Bregman
De Bezige Bij, € 22,90, 413 p.
ISBN 978 90 234 7 7549

De jonge historicus Rutger Bregman is een echte idealist. Dat komt duidelijk naar voren in zijn geschiedenis van de vooruitgang, waarin hij niet alleen poogt deze ‘wereldgeschiedenis’ te beschrijven, maar waarmee hij ook wil oproepen tot een nieuw vooruitgangsgeloof. De moderne wereld kampt immers met ‘een zingevingsprobleem van kolossale proporties’, aldus Bregman. ‘Ideeën die eens met hoofdletters werden geschreven, Vrijheid, Gelijkheid en Eeuwige Vrede, worden tegenwoordig als gevaarlijke illusies beschouwd’, stelt hij. Om dergelijke ideeën nieuw leven in te blazen is een nieuw vooruitgangsgeloof hard nodig. Lees verder “Ongenuanceerde geschiedenis ten behoeve van ‘vooruitgang’”

Divided Dream Worlds? The Cutural Cold War in East and West
Peter Romein, Giles Scott-Smith en Joes Segal (eds.)
Amsterdam University Press, € 39,99, 284 p.
ISBN 978 90 896 4436 7

Tijdens het UHSK-symposium over revoluties, ‘Vrijheid, blijheid? De verwachtingen en uitkomsten van revoluties’, op 6 maart 2013 betoogde Prof. Dr. André Gerrits, verbonden aan de Universiteit Leiden, dat toen de Sovjet-Unie viel ‘de waarheid aan het licht kwam.’ Gerrits portretteerde het communisme als een rookgordijn dat de werkelijkheid verhulde. De utopische droom van het Oosten vervormde deze werkelijkheid en maakte dat de burgers van de Sovjet-Unie in een leugen leefden; de wereld was niet zo mooi als ze werd weerspiegeld. Dit gold volgens Gerrits niet voor het Westen. De liberale democratie had gezegevierd en dat was juist vanwege haar pretentieloze kwaliteit. De burgers van het vrije Westen werd niets wijsgemaakt, de wereld werkte nou eenmaal zo. Lees verder “Een verzet tegen eenzijdigheid”

Through the Eye of a Needle
Peter Brown
Princeton University Press, € 29,99, 806 p.
ISBN 978 14 008 4 4531

Toen de huidige paus Franciscus enkele dagen na zijn verkiezing opriep tot een ‘arme kerk voor de armen’ raakte hij een gevoelige kwestie waar christenen al sinds de oudheid mee worstelen. Wat moet de rol van rijkdom binnen de kerk eigenlijk zijn? Lees verder “Erudiete Peter Brown wekt Late Oudheid overtuigend tot leven”

De wereld tot gisteren. Wat we kunnen leren van traditionele samenlevingen
Jared Diamond
Spectrum, € 34,99, 768 p.
ISBN 978 90 003 1576 5

Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw was het bij de Kaulongstam de gewoonte om vrouwen, zodra hun man overleed, te laten wurgen door een broer van haar man of, als dat niet mogelijk was, door haar eigen zoons. In één geval vroeg een moeder haar zoon haar te wurgen; toen deze weigerde, marcheerde zij door het dorp en schreeuwde dat zij was verkracht door haar eigen zoon. De zoon voelde zich toen zo beschaamd dat hij niet anders kon dan zijn moeder te doden. Lees verder “Cultuurkritiek Diamond weinig wetenschappelijk”

Nederland als vervlogen droom
Thijs Kleinpaste
Promotheus / Bert Bakker, € 19,95, 236 p.
ISBN 978 90 351 3945 9

De Nederlandse historicus Niek van Sas schreef in zijn werk De Metamorfose van Nederland dat ‘identiteit altijd wordt gedefinieerd in termen van eigen en vreemd’. Hij bedoelde hiermee dat grenzen die culturele normen identificeren van nature ook een uitsluitend karakter hebben. Door deel te nemen aan een politieke gemeenschap worden mensen gedwongen hun eigen belangen af te zetten tegen die van anderen. Dit leidt tot het ontstaan van een idee van wat eigen is, hetgeen automatisch resulteert in definiëring van wat niet-eigen is. Lees verder “Overpeinzingen over Europa”

Honderd jaar heimwee. De geschiedenis van Polen in Nederland
Wim Willems en Hanneke Verbeek
Boom, € 24,90, 352 p.
ISBN 978 94 610 5059

De laatste jaren zijn Poolse migranten steeds negatiever in de media naar voren gekomen. Het zouden baantjespikkers, dronkenlappen en importbruiden zijn. De tsunami van Oost-Europese gelukszoekers zou een nieuw multicultureel drama aanrichten. Deze negatieve beeldvorming bereikte een hoogtepunt in februari 2012, toen de Partij voor de Vrijheid het ‘Meldpunt Midden- en Oost-Europeanen’ oprichtte. Door al deze aandacht lijkt het alsof de komst van Poolse migranten naar Nederland een nieuw verschijnsel is. Hierachter gaat echter een geschiedenis schuil die meer dan eeuw beslaat: een geschiedenis die de historici Wim Willems en Hanneke Verbeek in hun boek ontsloten hebben. Lees verder “Een panoramafoto met wel heel veel details”